Begrijpelijk schrijven. Juist vandaag de dag, is dat ontzettend belangrijk. Want ‘Niks zo veranderlijk als het weer’ is een uitspraak die je vast kent. Maar ik gebruik ‘m vaak anders: ‘Niks zo veranderlijk als taal’. Net zoals de uitspraak ‘Niks zo verraderlijk als taal’. Waarom gebruik ik deze uitspraken? Waarom ben ik hier zo’n voorstander van En, hoe kan je eigenlijk begrijpelijk schrijven?
Evolutie van taal
Ik ben geen taalwetenschapper en ga hier dus ook niet een heel technisch stuk uitleggen over hoe taal evolueert. Maar. Als iemand die jarenlange ervaring heeft in tekstcorrecties, formeel schrijven, informeel schrijven en onderzoekend schrijven, heb ik geschreven taal wel zien veranderen.
Sowieso is gesproken taal altijd al anders geweest. In volksbuurten, maar ook zeker in de villawijken. Daarbij was de regel dat spreektaal nooit op schrift mocht worden gebruikt. Klinkt logisch. Toch is dat laatste iets dat ik met name de laatste 4 à 5 jaar heb zien veranderen. Iets waar ik aan heb moeten wennen, maar iets waar ik wel groot voorstander van ben.
Begrijpelijk schrijven
Vandaag de dag is iedereen druk. Voelt iedereen zich druk en gestrest. Dat is te zien in alle stijgende geregistreerde ziekteverzuimcijfers die het CBS vanaf 2014 vanuit werknemer en werkgeverperspectief registreert.
Als je daarnaast bedenkt dat er vandaag ook nog eens meer prikkels zijn en meer sociale en gezondheidsdruk (iedereen moet weekendjes weg, iedereen móet sporten, meer vrije tijd, etc., etc), dan is er simpelweg vaak te weinig tijd om teksten eens goed te lezen. Zeker als dat teksten zijn die vol staan met vakjargon. Schriftelijke communicatie vanuit overheden of juridische instanties sturen vaak dat soort onbegrijpelijke documenten vol jargon.
Iets dat ik in 2005 als juridisch secretaresse al hoorde van cliënten. Gelukkig werkte ik destijds voor een advocaat die daar net zo over dacht en ‘mocht’ ik juridische teksten in Jip- en Janneketaal schrijven. Met als uitleg dat de cliënt toch echt moet begrijpen wat er eigenlijk instaat. Het gaat tenslotte ook over hem of haar.
En precies dat is vandaag de dag nog belangrijker geworden: begrijpelijk schrijven. Schrijven zodat íedereen het begrijpt. Omdat men simpelweg de tijd niet meer heeft (of neemt) om een tekst goed te lezen.
Wat adviezen op een rij
Ben jij werkzaam in een sector waar het bolstaat van allerlei vakjargon, maar moet het juist begrijpelijk zijn voor leken? Mensen die geen of te weinig vakinhoudelijke kennis hebben, lezen teksten anders. Als jij wil dat je teksten door iedereen worden begrepen, heb ik de volgende tips voor je:
- Laat je teksten eens lezen door iemand die eigenlijk niet goed weet wat je doet. Dat kan je vrouw zijn, je buurman, je tiener of puber. Vraag aan meerdere mensen of ze het willen lezen en vraag actief naar feedback. Hebben ze echt begrepen wat je probeert te zeggen?
- Let op grammatica en spelfouten. Mensen die teksten niet goed begrijpen, maar wel goed zijn in spelling worden vaak afgeleid als daar fouten in worden gemaakt. Daarbij kan het nog weleens lastig zijn. Heb je net de oude spelling onder controle, wordt het weer gewijzigd. Via de woordenlijst van TaalUnie kan je snel en makkelijk de juiste spelling vinden.
- Let op synoniemen. Gebruik jij veel dure woorden in je teksten? Dikke kans dat het dan snel onleesbaar wordt voor je publiek. Kijk dan eens naar alle die woorden en kijk of je daar andere woorden voor kunt vinden. Woorden die dagelijks worden gebruikt en daardoor herkenbaarder zijn voor je publiek. Kan je daar wel wat hulp bij gebruiken? Check dan https://synoniemen.net/.
- Ben je dyslectisch en heb je daardoor moeite met spelling en grammatica? Vaak werkt het dan als je boven- of onderaan elk artikel een kleine disclaimer toevoegt. Dat hoeft niet veel meer te zijn als ‘Als dyslect kan ik helaas niet foutloos schriftelijk communiceren, excuses voor de taalfouten’. Of ‘Ik ben dyslectisch en dat kan je zien in mijn teksten, hopelijk doet dat geen afbreuk aan mijn boodschap’.
- Schrijf wat meer in spreektaal. Tuurlijk. Je hoeft echt geen uhs en uhms toe te voegen. Naar mijn mening voegt dat weinig toe aan een tekst en kan ook dat een tekst juist onoverzichtelijk maken. Maar je kunt best gesproken tekst, opschrijven zoals je het zegt. Twijfel je of het klopt? Schrijf het dan eens op en lees je document hardop voor aan jezelf.
- Voor begrijpelijk schrijven, moet je soms de regels die je kent overboord gooien. In welke gevallen, kan je lezen in een eerder blog dat ik schreef over taalregels. Let daarbij op dat je niet blijft hangen in perfect en compleet foutloos schrijven. Foutloos schrijven is namelijk iets anders dan begrijpelijk schrijven.
Begrijpelijk schrijven loont
Wij Nederlanders staan erom bekend: we zijn direct en men weet vaak precies wat ze aan ons hebben. Dat doen we in spreektaal in ieder geval. Maar als je kijkt naar geschreven taal, is dat vaak anders.
Je hebt net kunnen lezen dat we te weinig tijd hebben om goed te lezen. Dat we door onder andere vakjargon, veel teksten niet meer begrijpen. En als we teksten niet meer begrijpen, gebeuren er meer dingen dan alleen een tekst niet begrijpen. Miscommunicatie ligt dan namelijk op de loer. Je begrijpt elkaar niet meer. Ik zeg het vaak zo: ‘Het is alsof de een Russisch praat en de ander Chinees, maar wel met elkaar zijn getrouwd’. De onbegrijpelijke taal, is in ene verraderlijk geworden. Want als je elkaar niet meer begrijpt en niet meer kan communiceren met elkaar, kan je ook niet tot elkaar komen.
Historie van taal
Als je echt wil weten hoe taal is begonnen en in de loop van de tijd is geëvolueerd, raad ik je aan het artikel van NPO kennis over het ontstaan van taal te lezen. In duidelijke, heldere taal wordt begrijpelijk en simpel uitgelegd hoe taal is ontstaan. Maar ook hoe onze taal klonk en waarom we het zo moeilijk vinden taal écht te volgen in de evolutie.
Daarom: communiceer altijd duidelijk. Schrijf helder en duidelijk. Heb jij hulp nodig bij begrijpelijk schrijven? Iemand die je teksten controleert en redigeert? En vind je het totaal niet erg om feedback te krijgen? Het is iets dat ik graag doe. Omdat ik dat leuk vind én het al heel lang doe. Wil je een proeftekst toesturen? Stuur je te controleren tekst dan mij en je ontvangt binnen 48-72 uur feedback in de mail.
